Hiện tượng đa ối là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị cho mẹ bầu

Một trong những tình trạng bất thường liên quan đến nước ối mà mẹ bầu có thể gặp phải trong thai kỳ là hiện tượng đa ối. Vậy đa ối là gì, có ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi và mẹ bầu không? Bài viết dưới đây của Bệnh viện Đại học Phenikaa (PhenikaaMec) sẽ chia sẻ chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí tình trạng này giúp mẹ bầu có thai kỳ khỏe mạnh.

Đa ối là gì?

Đa ối là khi thể tích nước ối đạt trên 1500ml, chỉ số nước ối AFI từ 25 cm trở lên, hoặc khi góc ối sâu nhất (MVP) đạt từ 8 cm trở lên. Đa ối cũng được chia theo mức độ: nhẹ (AFI 25–30 cm), trung bình (AFI 30,1–35 cm) và nặng (AFI >35 cm).

Nước ối là lớp dịch bao quanh thai nhi trong buồng ối, đóng vai trò như môi trường sống và lớp đệm tự nhiên, giúp thai nhi phát triển an toàn trong bụng mẹ. Lượng nước ối ổn định sẽ hỗ trợ bé phát triển phổi, cử động linh hoạt và được bảo vệ khỏi va đập hoặc nhiễm trùng từ bên ngoài.

Trong những tuần đầu thai kỳ (trước tuần 16), nước ối được tạo từ huyết tương của mẹ. Huyết tương này khuếch tán qua màng ối để tạo môi trường sống cho thai nhi. Sau thời điểm từ tuần 16–20 trở đi, thai nhi bắt đầu bài tiết nước tiểu và dịch phổi – đây là hai nguồn chính tạo ra nước ối trong giai đoạn giữa và cuối thai kỳ. Thai nhi sẽ nuốt nước ối, sau đó tái hấp thu qua da và dây rốn. Quá trình bài tiết tiếp tục giúp duy trì cân bằng lượng nước ối. Khi cơ chế này bị rối loạn, lượng nước ối có thể tích tụ quá mức và gây ra hiện tượng đa ối (Polyhydramnios).

Chỉ số bao nhiêu là đa ối?

Bác sĩ chẩn đoán đa ối khi: Chỉ số AFI ≥ 25cm (bình thường 5-25cm) hoặc góc ối sâu nhất MVP ≥ 8cm (bình thường 2-8cm). Đây là dấu hiệu cảnh báo có thể liên quan đến nhiều vấn đề y khoa, bao gồm các bệnh lý từ thai nhi hoặc người mẹ. Nếu không được phát hiện, theo dõi kịp thời, đa ối có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí đe dọa tính mạng của mẹ và em bé.

Hiện tượng đa ối là tình trạng nước ối vượt mức bình thường trong thai kỳ

Nguyên nhân gây đa ối là gì?

Đa ối chiếm khoảng 1–4% tổng số ca mang thai, thường bắt nguồn từ một số nguyên nhân như:

Nguyên nhân về phía người mẹ

Nguyên nhân đa ối có thể do mẹ đang mắc một số bệnh lý hoặc rối loạn chuyển hóa như:

● Đái tháo đường trước hoặc trong khi mang thai: Đây là nguyên nhân thường gặp. Nếu không được kiểm soát đường huyết một cách thích hợp rất dễ đa ối. Có khoảng 10% phụ nữ mang thai đái tháo đường bị đa ối.

● Kháng thể kháng Rh và các bệnh tán huyết thứ phát: Xảy ra do kháng thể bất thường có thể gây tình trạng thiếu máu bào thai trầm trọng hoặc phù thai nhi có liên quan đến tình trạng đa ối.

● Rối loạn chuyển hóa ở mẹ: Mẹ bị tăng Canxi huyết cũng gây nên đa ối.

Nguyên nhân về phía rau thai

Hiện tượng đa ối xảy ra có thể do rau thai bị u mạch máu màng đệm có thể gây tình trạng đa ối. Ngoài ra, các bệnh lý viêm nội mạc tử cung hoặc giang mai cũng gây gây thương tổn bánh rau, đa ối.

Nguyên nhân về phía thai nhi

Có rất nhiều yếu tố từ thai nhi là nguyên nhân dư ối như:

● Bất thường hệ thần kinh trung ương thai nhi (thai vô sọ, khuyết tật ống thần kinh, HC Dandy Walker ...).

● Khuyết tật cấu trúc hệ thống tiêu hóa (tắc, hẹp thực quản hoặc ống tiêu hóa), khe hở thành bụng, khe hở môi - hàm ếch.

● Bất thường hệ tiết niệu – sinh dục.

● Bất thường nhiễm sắc thể thai nhi: Trisomy 13, 18, 21.

● Phù thai không do yếu tố miễn dịch: Đây là hiện tượng có tiên lượng rất xấu và thường liên quan đến đa ối. Trường hợp điển hình có tình trạng phù rau thai.

● Hội chứng truyền máu song thai: Xuất hiện với tỷ lệ 15% trong thai nghén song thai một bánh rau hai buồng ối, biến chứng đa ối xảy ra ở thai nhận máu.

● Nhiễm trùng bào thai (Rubella, Toxoplasma, CMV, giang mai, Parvovirus B19).

Nhận biết nguyên nhân để đưa ra phương pháp điều trị tốt nhất

Tham khảo thêm:

• [Giải đáp] Song thai 1 bánh rau 2 buồng ối có nguy hiểm không?
• Song Thai Cùng 1 Túi Ối 1 Bánh Rau [Những Điều Mẹ Bầu Cần Biết!]

Dấu hiệu nhận biết đa ối là gì?

Những biểu hiện dư ối chủ yếu gây ra do nước ối phát triển nhanh làm tử cung to nhanh, chèn ép vào cơ hoành gây khó thở. Hình ảnh nhìn thấy phụ thuộc vào mức độ của đa ối và mức độ nhanh chóng của giai đoạn khởi phát bệnh:

● Bụng to nhanh và căng cứng.

● Tử cung căng cứng và ấn đau.

● Không sờ được các phần thai nhi, khám kỹ có thể có dấu hiệu cục đá nổi.

● Tim thai khó nghe.

● Thăm khám âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng, cổ tử cung hé mở, đầu ối căng.

● Mẹ phù và giãn tĩnh mạch, đặc biệt là chi dưới do tĩnh mạch chủ dưới bị chèn ép.

● Tình trạng khó thở ở các bà mẹ và tiếp theo có thể xảy ra suy hô hấp.

Bất thường hình thái thai nhi cần được loại bằng siêu âm trong tình huống này vì đa ối cấp tính có thể kèm theo dị tật thai nhi như tắc nghẽn thực quản hoặc đoạn cao của ống tiêu hóa, thai vô sọ, tật nứt cột sống (spina bifida)...

Các triệu chứng lâm sàng mẹ bầu có thể cảm nhận được khi tình trạng này ở mức độ trung bình hoặc nặng

Phương pháp chẩn đoán đa ối

Phương pháp siêu âm

Chỉ số đa ối là bao nhiêu chỉ có thể được xác định qua siêu âm. Bác sĩ sẽ đo hai chỉ số quan trọng là AFI (Amniotic Fluid Index – chỉ số ối) và MVP (Maximum Vertical Pocket). Thông qua các chỉ số này, bác sĩ còn giúp phân loại mức độ đa ối nhẹ, trung bình hay nặng, từ đó đưa ra hướng theo dõi và can thiệp phù hợp.

• Chỉ số AFI (chỉ số ối): Được tính bằng cách đo độ sâu túi ối ở bốn vùng khác nhau của tử cung rồi cộng lại. Mức ối bình thường dao động trong khoảng 5–25cm. Nếu chỉ số này vượt quá 25cm, bác sĩ chẩn đoán mẹ bầu bị đa ối.
• MVP Maximum Vertical Pocket: Là khoảng đo túi ối sâu nhất không có dây rốn hoặc chi thai nhi. Giá trị bình thường từ 2–8cm. Khi vượt quá 8cm, nguy cơ đa ối được xác định.

Siêu âm còn giúp phát hiện các yếu tố nguyên nhân gây đa ối như song thai và dị tật bẩm sinh. Thông qua kỹ thuật siêu âm, bác sĩ cũng sẽ tầm soát tình trạng thiếu ối (oligohydramnios) để đánh giá sự phát triển của thai nhi.

Các dấu hiệu dư ối thường được phát hiện qua khám thai định kỳ và các xét nghiệm chuyên sâu

Một số xét nghiệm liên quan

Sau khi xác định các chỉ số AFI và MVP, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện thêm một số xét nghiệm chuyên sâu để tìm nguyên nhân nước ối nhiều khi mang thai, bao gồm:

• Xét nghiệm đường huyết để kiểm tra tiểu đường thai kỳ.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra nhóm máu và yếu tố Rh, phòng trường hợp bất đồng nhóm máu mẹ – con gây tan máu thai nhi hoặc phù thai.
• Tầm soát các bệnh nhiễm trùng bẩm sinh như: Toxoplasma, rubella, CMV…
• Chọc ối kết hợp phân tích nhiễm sắc thể trong trường hợp nghi ngờ dị tật bẩm sinh hoặc bệnh lý di truyền.

Phát hiện sớm đa ối sẽ giúp thai kỳ được theo dõi sát sao hơn, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và bảo vệ tốt nhất cho sức khỏe mẹ và bé.

Bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm giúp tìm hiểu nguyên nhân và đánh giá sức khỏe thai nhi

Đa ối khi mang thai có nguy hiểm không?

Đa ối có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như:

Lượng nước ối trong tử cung quá cao có thể gây vỡ màng ối sớm.

● Ngôi thai bất thường, gây khó khăn cho quá trình sinh thường của thai phụ, tăng khả năng sinh mổ.

● Rau bong non.

● Sa dây rau khi ối vỡ.

● Dễ bị nhiễm trùng hậu sản, gặp rủi ro khi sinh thường.

● Tình trạng quá nhiều nước ối khi mang thai có thể gây chuyển dạ sinh non. Điều này dẫn đến thai nhi chưa đủ tháng nên các bộ phận chưa phát triển hoàn thiện.

● Tử cung bị chèn ép bởi lượng ối lớn và không thể co lại hoàn toàn như bình thường nên làm tăng nguy cơ bị chảy máu, băng huyết sau sinh.

● Thai chết lưu.

● Thai phụ mệt mỏi, khó thở do tử cung to gây chèn ép.

Hiện tượng dư ối quá nhiều có thể làm tăng các biến chứng với thai nhi và mẹ bầu

Đa ối khi mang thai có cần điều trị không?

Theo chia sẻ từ BSCKI Hồ Khánh Dung – Phó Giám đốc Trung tâm Y học bào thai Bệnh viện Đại học Phenikaa, hướng xử trí tình trạng đa ối phụ thuộc vào mức độ nhẹ, trung bình hay nặng và tình trạng cụ thể của thai kỳ. Mỗi trường hợp sẽ được cá nhân hóa để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Đa ối nhẹ

Đa ối nhẹ được bác sĩ chẩn đoán khi góc ối sâu nhất 8-11cm, chiếm 80% trường hợp. Đa số mẹ bầu không cần điều trị can thiệp. Bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi định kỳ bằng siêu âm và điều chỉnh chế độ ăn uống. Thai phụ có thể khỏe mạnh và có thể sinh con đủ tháng nếu không có biến chứng nào xảy ra.

Đa ối mức độ trung bình

Đa ối mức độ trung bình xảy ra khi túi góc sâu nhất 12-15cm, chiếm 15% trường hợp và cần phải theo dõi thường xuyên. Tuy nhiên, nếu mẹ xuất hiện các dấu hiệu như tức ngực, khó thở, đau bụng hoặc có biểu hiện suy thai cần nhập viện để theo dõi.

Đa ối nặng

Đa ối nặng xảy ra khi túi ối sâu nhất > 16cm, chiếm 5% trường hợp. Bác sĩ có thể chỉ định chọc ối (amniocentesis) để phân tích nhiễm sắc thể thai nhi. Chọc ối là cách làm giảm nước ối nhanh nhất, giảm bớt áp lực lên tử cung. Đây là cách hỗ trợ giảm triệu chứng căng bụng, khó thở và nguy cơ biến chứng. Mẫu dịch ối cũng sẽ được gửi đi để xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ, tầm soát nhiễm trùng TORCH, và kiểm tra các rối loạn tế bào nhằm xác định nguyên nhân chính xác và có tư vấn phù hợp.

Hút ối điều trị đa ối cho thấy hiệu quả rõ rệt để cải thiện triệu chứng khó thở cho thai phụ và trì hoãn chuyển dạ đến khi thai có khả năng sống với tỷ lệ thành công cao.

Phương pháp chọc hút ối giảm áp được áp dụng khi mẹ bầu gặp khó chịu nặng nề hoặc có nguy cơ sinh non cao

Mẹ bầu bị đa ối nên làm gì?

Khi được xác định có dấu hiệu dư thừa nước ối, mẹ bầu hãy thử áp dụng cách khắc phục dư ối dưới đây:

1. Nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng

Bị dư ối phải làm sao là điều rất nhiều mẹ bầu lo lắng. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng chế độ nghỉ ngơi đầy đủ sẽ giúp mẹ giảm co bóp tử cung, đồng thời hỗ trợ cân bằng lại lượng nước ối. Bạn nên hạn chế thức khuya, tránh làm việc quá sức, giữ tinh thần thoải mái, tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, chất độc hại,… để cải thiện tuần hoàn và quá trình trao đổi chất trong cơ thể.

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Mẹ bầu thắc mắc bị dư ối nên làm gì, thực tế bạn chỉ cần theo dõi, điều chỉnh chế độ ăn uống theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa:

• Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và vitamin: Bổ sung yến mạch, đậu, khoai… vừa tốt cho hệ tiêu hóa, vừa hỗ trợ điều hòa nước ối.
• Giảm lượng muối và dầu mỡ: Mẹ bầu nên ăn các món luộc thay vì chiên xào nhiều dầu mỡ. Đồng thời mẹ cũng nên tránh ăn mặn để giảm nguy cơ giữ nước trong cơ thể.
• Tăng cường protein và khoáng chất: Bạn nên bổ sung thịt bò, gà, cá, tôm, cua, mực… cung cấp đạm, sắt và canxi cần thiết cho sự phát triển của thai nhi.
• Kiểm soát lượng đường: Các loại đồ ngọt, bánh kẹo dẫn đến đường huyết cao làm tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ - nguyên nhân gây dư nước ối.

3. Tuân thủ lịch khám thai định kỳ

Khám thai đúng lịch giúp bác sĩ phát hiện sớm những bất thường tiềm ẩn như dị tật thai nhi – nguyên nhân phổ biến gây đa ối. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ chỉ định thêm xét nghiệm chuyên sâu để xác định nguyên nhân và tư vấn hướng xử lý phù hợp.

Theo dõi sức khỏe định kỳ giúp mẹ bầu kiểm soát chỉ số nước ối và giảm nguy cơ biến chứng

Kết luận

Việc hiểu rõ đa ối là gì và cách chăm sóc sức khỏe khi gặp tình trạng này sẽ giúp mẹ bầu chủ động hơn trong việc bảo vệ thai nhi. Bạn đang băn khoăn nhiều nước ối khi mang thai phải làm sao? Lời khuyên là hãy chủ động thăm khám định kỳ để được bác sĩ theo dõi sát sao và tư vấn chế độ nghỉ ngơi, dinh dưỡng phù hợp và hút ối điều trị khi cần thiết. Trung tâm Y học bào thai - Bệnh viện Đại học Phenikaa (PhenikaaMec) là nơi hội tụ đội ngũ bác sĩ sản khoa giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng đồng hành, giúp mẹ an tâm trên hành trình làm mẹ. Bạn hãy liên hệ ngay hotline: 1900 886 648 để được tư vấn và đặt lịch khám sớm nhất nhé!

Câu hỏi thường gặp

Đa ối có di truyền không?

Ước tính khoảng 5-10% ca đa ối có yếu tố di truyền, đặc biệt khi liên quan đến hội chứng di truyền. Còn lại có thể do vô căn, bệnh lý từ mẹ hoặc thai nhi.

Bị đa ối nên uống gì?

Ối nhiều phải làm sao? Thực tế không có thực phẩm nào giúp cải thiện tình trạng đa ối. Trước tiên bạn cần xác định rõ nguyên nhân để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Tuy nhiên đa ối cũng không có nghĩa là cần phải giảm lượng nước đưa vào cơ thể. Vì vậy, bạn vẫn cần bổ sung đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày để đảm bảo tuần hoàn và trao đổi chất ổn định.

Bị đa ối nên kiêng uống gì?

Mẹ bầu băn khoăn nhiều ối phải làm sao, nên kiêng gì? Lời khuyên của bác sĩ khi bị dư ối nên hạn chế các loại nước ép trái cây ngọt như cam, dưa hấu, nước mía. Những loại nước này có thể làm tăng đường huyết và khiến tình trạng dư ối nặng hơn. Mẹ cũng nên tránh tuyệt đối nước lạnh, nước đá, đồ uống có gas, trà đặc hay cà phê. Trước khi dùng bất kỳ loại nước nào để điều chỉnh nước ối, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.

Mẹ bầu bị đa ối nên sinh thường hay sinh mổ?

Nếu mẹ bị đa ối nhẹ, không có dấu hiệu bất thường về tim thai, ngôi thai thuận, cổ tử cung mở tốt và không kèm theo biến chứng thì sinh thường vẫn là lựa chọn an toàn.

Tuy nhiên, với đa ối mức độ trung bình hoặc nặng, nguy cơ xảy ra các biến chứng trong chuyển dạ sẽ cao hơn như: Vỡ ối sớm, sa dây rốn, rau bong non, cơn co yếu do tử cung căng quá mức... Lúc này, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng dựa vào tuổi thai, kết quả siêu âm, sức khỏe thai nhi để quyết định sinh thường hay mổ lấy thai nhằm đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

Đa ối có phòng tránh được không?

Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng việc chủ động theo dõi thai kỳ đúng cách và chăm sóc sức khỏe toàn diện sẽ giúp mẹ bầu hạn chế đáng kể nguy cơ gặp phải tình trạng đa ối và đảm bảo thai nhi phát triển khỏe mạnh.

Tình trạng đa ối có tái phát ở lần mang thai sau không?

Nếu đa ối ở lần đầu không rõ nguyên nhân thì nguy cơ tái phát ở lần mang thai tiếp theo thường thấp. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân liên quan đến các yếu tố bệnh lý như: Tiểu đường thai kỳ, dị tật bẩm sinh ở thai nhi, nhiễm trùng bào thai,… thì khả năng bị dư ối trong những lần mang thai sau sẽ cao hơn nếu các yếu tố nguy cơ đó không được kiểm soát.

Vì vậy, nếu từng bị đa ối, mẹ bầu nên khai rõ tiền sử sản khoa với bác sĩ ở lần mang thai kế tiếp để được theo dõi ngay từ giai đoạn sớm.